از کجا بفهمیم گوشی ما شنود میشود؟ راهنمای تشخیص شنود گوشی

این روزها، تلفن همراه چیزی فراتر از یک وسیله تماس ساده است. گوشی های هوشمند آنقدر در زندگی ما ریشه دوانده اند که گویی جزئی از بدن مان شده اند. همین هم باعث می شود حریم خصوصی ما بیش از گذشته در معرض خطر قرار بگیرد. تصور کنید اطلاعات مهمی روی گوشی خود ذخیره کرده اید؛ عکس های خانوادگی، رمزهای عبور بانکی، فایل های کاری و حتی پیام های شخصی. گاهی اوقات، اگر یک فرد یا گروه سودجو اراده کند، می تواند با روش های مختلفی به گوشی شما نفوذ کرده و داده های حساس را شنود یا سرقت کند. اما چطور می توان این خطر را به حداقل رساند یا متوجه شد که آیا تلفن همراه ما زیر شنود است یا نه؟ اینجاست که بحث «تشخیص شنود گوشی» مطرح می شود.

در این مطلب، قصد داریم به زبانی ساده اما با نگاهی تخصصی به این پرسش پاسخ دهیم که «از کجا بفهمیم گوشی ما شنود می شود؟» و همچنین به شما کمک کنیم تا با روش های ساده، اما موثر جلوی شنود شدن تلفن همراهتان را بگیرید. فرقی نمی کند کاربر عادی باشید که تنها برای تماس، پیامک یا سرگرمی از گوشی استفاده می کند یا در سطح حرفه ای تر، مثلاً برای فعالیت های کاری، بانکی و اینترنتی. در هر حال، حریم خصوصی تان ارزشمند است و باید از آن محافظت کنید.

گوشی های هوشمند چه جوری شنود می شوند؟

برای اینکه بتوانیم دست نفوذگران و جاسوس ها را از گوشی خود کوتاه کنیم، ابتدا باید بدانیم آن ها چطور وارد گوشی مان می شوند و دقیقاً از چه راه هایی می توانند مکالمات، پیام ها یا داده های ما را زیر نظر بگیرند. طبق گزارش وب سایت Kaspersky، روش های مختلفی برای نفوذ به گوشی های هوشمند وجود دارد که در ادامه با برخی از آن ها آشنا می شویم:

  نصب بدافزارها و نرم افزارهای جاسوسی

 بدافزار (Malware) به هر نوع نرم افزار مخربی گفته می شود که بدون اطلاع شما روی گوشی نصب شده و اطلاعاتتان را سرقت یا شنود می کند. گاهی اوقات، با کلیک روی یک لینک آلوده یا دانلود یک برنامه جعلی از منابع نامعتبر، بدافزار به راحتی وارد گوشی می شود و حتی می تواند برای مدت ها پنهان باقی بماند. این نرم افزارها معمولاً در پس زمینه فعال اند و مکالمات، پیامک ها یا حتی موقعیت مکانی شما را ضبط و به سرورهای هکر ارسال می کنند.

    فیشینگ (Phishing)

تصور کنید یک پیامک یا ایمیل دریافت می کنید که ظاهری بسیار موجه دارد؛ مثلاً از طرف بانک، اداره یا حتی یکی از مخاطبانتان. با این حال، لینکی در آن وجود دارد که به محض کلیک، شما را به وب سایتی جعلی هدایت کرده یا بدافزاری روی گوشی شما نصب می شود. این فرآیند را «فیشینگ» می نامند و متأسفانه بسیاری از حملات سایبری از همین طریق انجام می گیرد. برای آشنایی بیشتر با روش های پیشگیری و محافظت از اطلاعات شخصی خود، می توانید به آموزش جلوگیری از فیشینگ مراجعه کرده و گام های ضروری برای در امان ماندن از این حملات را بیاموزید.

    دسترسی مستقیم (فیزیکی) به گوشی

 اگر گوشی خود را برای مدت قابل توجهی دست افراد ناشناس و غیرقابل اعتماد بدهید، آن ها می توانند تنظیمات امنیتی شما را دستکاری کنند یا حتی ابزارهای سخت افزاری کوچک و پیشرفته ای برای شنود فیزیکی به گوشی تان اضافه کنند. به همین دلیل همیشه توصیه می شود گوشی را به افراد غریبه یا کسانی که شناخت کافی از آنها ندارید، نسپارید.

    روت یا جیلبریک کردن گوشی

 هرچند روت (برای اندروید) یا جیلبریک (برای آیفون) مزایایی مثل دسترسی بیشتر به تنظیمات سیستم عامل دارد، اما در عین حال ممکن است حفاظت های امنیتی دستگاهتان را نیز تضعیف کند. برای اطلاعات بیشتر، می توانید از «آموزش روت گوشی اندرویدی » کمک بگیرید؛ اما فراموش نکنید که روت کردن گوشی، در صورت رعایت نکردن نکات امنیتی، مسیر را برای نصب بدافزارها و شنود آسان تر فراهم می کند.

    بلوتوث و وای فای ناامن

روشن گذاشتن بلوتوث در مکان های عمومی یا اتصال به وای فای های باز و ناشناس، خطر هک شدن دستگاه را بالا می برد. هکرها با استفاده از ضعف امنیتی شبکه های عمومی، ممکن است به گوشی شما نفوذ کرده و ضمن دسترسی به فایل هایتان، میکروفون یا دوربین را هم کنترل کنند.

هرچند این روش ها تنها بخشی از راه های شنود گوشی است، اما آشنایی با آن ها دید بهتری از چگونگی نفوذ هکرها به شما می دهد. در بخش بعدی، علائمی را بررسی می کنیم که کمک می کند سریعاً متوجه شویم گوشی ما زیر شنود هست یا خیر.

از کجا بفهمیم گوشی ما شنود می شود؟ علائم شنود گوشی هوشمند

گاهی اوقات، تشخیص شنود گوشی دشوار به نظر می رسد، چرا که نرم افزارهای جاسوسی معمولاً بی سروصدا عمل می کنند. با این حال، اگر با دقت به برخی نشانه های خاص توجه کنید، می توانید دست نفوذگران را زودتر رو کنید. طبق گزارش وب سایت TechRadar، نشانه های زیر می تواند حاکی از شنود یا وجود نرم افزارهای جاسوسی در گوشی باشد:

گرمای غیرعادی گوشی

طبیعی است که وقتی با گوشی بازی سنگین می کنید یا ویدیوی طولانی تماشا می کنید، دستگاه گرم شود. اما اگر در حالت استندبای یا با استفاده معمولی هم گوشی به طرز عجیبی داغ می شود، باید به احتمال وجود یک بدافزار یا نرم افزار جاسوسی حساس باشید. این نرم افزارها همواره از منابع پردازشی استفاده می کنند تا اطلاعات شما را ضبط و ارسال کنند و همین امر منجر به تولید گرمای بیش از حد می شود. برای بررسی عمیق تر این موضوع که چگونه داغ شدن بیش از حد می تواند نشانه ای از مشکلی جدی باشد، نگاهی به «علت های داغ شدن گوشی » بیندازید.

خاموش و روشن شدن گوشی

اگر گوشی شما بدون هیچ دلیلی ری استارت می شود یا حتی به طور خودکار روشن یا خاموش می گردد، این مسئله می تواند نشانه ای از دستکاری های بدافزاری یا جاسوسی باشد. برخی بدافزارها برای اعمال تغییرات سیستمی، گوشی را ریستارت می کنند یا باعث اختلالاتی می شوند که منجر به ری استارت ناگهانی شود. هرچند گاهی اوقات مشکلات سخت افزاری نیز می تواند چنین رفتاری ایجاد کند، اما اگر این اتفاق مکرراً و بدون هیچ پیش زمینه ای رخ می دهد، ارزش بررسی بیشتر دارد.

افزایش زمان شارژ گوشی

اگر قبلاً گوشی شما در مدت معینی شارژ می شد اما حالا برای شارژ شدن زمان بیشتری لازم دارد، ممکن است یکی از دلایلش وجود بدافزار یا نرم افزار جاسوسی در پس زمینه باشد. این نوع برنامه ها مدام در حال جمع آوری و ارسال اطلاعات هستند و باتری را به شدت درگیر می کنند. وقتی باتری در حال مصرف شدن مداوم است، فرآیند شارژ نیز ممکن است طولانی تر به نظر برسد.

کاهش سرعت عملکرد گوشی

هنگ کردن، تاخیر در باز شدن برنامه ها یا قفل شدن ناگهانی سیستم عامل، نشانه های بالقوه وجود یک فرآیند مخفی اضافی در گوشی شماست. اگرچه پر شدن حافظه داخلی یا نصب بیش از حد اپلیکیشن های سنگین هم می تواند سرعت گوشی را کم کند، اما اگر اخیراً تغییری در عادات استفاده خود نداده اید و با وجود این، عملکرد دستگاهتان به شدت افت کرده، بهتر است به تشخیص شنود گوشی از بدافزار مشکوک شوید.

تداخل در تماس های تلفنی

اگر هنگام تماس، صدا را با تاخیر دریافت می کنید یا نویز عجیب و غریبی می شنوید و این اتفاق در شبکه های مخابراتی مختلف هم تکرار می شود، ممکن است مشکلی نرم افزاری یا شنود وجود داشته باشد. البته گاهی کیفیت پایین آنتن دهی یا اختلالات اپراتور هم می تواند منجر به چنین پدیده هایی شود. اما وقتی همه شرایط عادی است و تداخل در تماس های تلفنی به طور مداوم رخ می دهد، می توان به شنود گوشی شک کرد. اگر هم با پدیده انعکاس صدا مواجه هستید، مطالعه «دلایل علت انعکاس صدا در گوشی » می تواند به شما در شناخت علل احتمالی این مشکل کمک کند.

کاهش غیر عادی شارژ باتری

با افزایش سن باتری و استفاده طولانی مدت از گوشی، افت طبیعی باتری قابل پیش بینی است. اما اگر به یک باره متوجه شدید باتری شما خیلی سریع تر از گذشته خالی می شود، احتمال وجود بدافزار یا شنود بالاست. جاسوس افزارها معمولاً به دوربین و میکروفون گوشی دسترسی دارند و در پس زمینه دائماً فعال اند، که این مسئله مصرف باتری را افزایش می دهد.

وجود نویز و خش های مداوم در گوشی

اگر در حین تماس یا حتی زمانی که تماسی ندارید، متوجه صداهای عجیب یا خش خش غیرطبیعی می شوید، ممکن است مربوط به ضبط مکالمات یا فعالیت غیرعادی یک بدافزار باشد. البته وجود نویز می تواند ناشی از مشکلات سخت افزاری، هدفون معیوب یا آنتن دهی ضعیف هم باشد؛ اما اگر هیچ کدام از این موارد دلیل قانع کننده ای برای نویز نیست، حتماً حواستان را جمع کنید.

نصب یا حذف شدن اپلیکیشن های مختلف به صورت خودکار

یکی از علامت های جدی تشخیص شنود گوشی این است که ناگهان برنامه ای ناشناخته روی گوشی شما نصب شود یا یکی از برنامه های ضروری تان بدون اجازه حذف گردد. بدافزارها در برخی موارد، اپلیکیشن های سیستمی را از کار می اندازند یا برنامه های اضافی برای جاسوسی بهتر نصب می کنند. در نتیجه، اگر برنامه ای مشاهده کردید که خودتان آن را نصب نکرده اید، سریعاً دست به کار شوید و دستگاهتان را بررسی کنید.

مصرف بیش از حد اینترنت یا دریافت پیامک های نامفهوم

اگر صورتحساب اینترنت شما ناگهان جهش پیدا کرده یا متوجه شدید حجم بسته اینترنتی تان سریع تر از قبل به اتمام می رسد، این موضوع می تواند نشانه فعالیت مخرب پس زمینه باشد. جاسوس افزارها معمولاً اطلاعات را به سرورهایی در خارج از کشور ارسال می کنند و حجم بالایی از داده را مصرف می کنند. همچنین دریافت پیامک های عجیب، لینک دار یا نامفهوم که فرستنده  آن ها ناشناس است، می تواند نشانه ای از تلاش برای نصب بدافزارهای جدید یا کنترل اپلیکیشن های جاسوسی باشد.

شماره گیری کد *#62#

یکی از راه هایی که معمولاً برای تشخیص انتقال تماس (دایورت) استفاده می شود، شماره گیری کد *#62# در برخی اپراتورهای موبایل است. اگر می خواهید مطمئن شوید که تماس های شما به شماره دیگری منتقل نمی شود، با این کد، تنظیمات انتقال تماس را بررسی کنید. گاهی اوقات، هکرها با تغییر مسیر تماس ها، شنود را راحت تر می کنند.

شماره گیری کد *#004#

این کد هم مانند کد قبلی برای بررسی و غیرفعال کردن دایورت های احتمالی استفاده می شود. اگر شک دارید تماس های شما بدون اطلاعتان به شماره دیگری هدایت شده، این کد را شماره گیری کنید. البته بسته به اپراتور، ممکن است کدهای مختلفی وجود داشته باشد. بهتر است برای اطمینان، به وب سایت یا پشتیبانی اپراتور خود مراجعه کنید.

بهترین روش های جلوگیری و لغو شنود گوشی موبایل

تا به اینجا با نشانه های تشخیص شنود گوشی آشنا شدید. اگر متوجه هریک از این علائم شدید، پیش از هر اقدامی، خونسردی خود را حفظ کنید. بسیاری از کاربران به محض مشاهده یک رفتار غیرعادی در گوشی خود، فوراً وحشت می کنند و گاه تصمیم اشتباهی مثل حذف اطلاعات حیاتی یا حتی شکستن گوشی می گیرند! در ادامه بهترین روش هایی را که متخصصان امنیتی برای مقابله با شنود موبایل توصیه می کنند، مرور می کنیم. با اتخاذ این تدابیر، می توانید بخش بزرگی از نگرانی های مربوط به شنود یا هک شدن را برطرف سازید.

استفاده از کد  های دستوری

همان طور که در بالا اشاره شد، در برخی اپراتورها با شماره گیری کدهای دستوری مخصوص، می توان دایورت تماس ها را غیرفعال کرد. این کار باعث می شود اگر تماس های شما بیشتر به صورت مخفیانه به شماره دیگری هدایت می شد، این قابلیت خاموش شود. علاوه بر *#62# و *#004#، گاهی کدهایی مثل ##002# هم برای لغو کلیه دایورت ها استفاده می شود. پیشنهاد می شود هر چند وقت یک  بار این کدها را امتحان کنید تا مطمئن شوید تماس هایتان فقط به شماره خودتان می رسد.

توجه به اجازه دسترسی اپلیکیشن ها

حتماً در هنگام نصب هر اپلیکیشن، به دسترسی هایی که درخواست می کند دقت کنید. آیا واقعاً یک برنامه ساده ادیت عکس نیاز به دسترسی به دوربین، میکروفون، دفترچه تلفن و موقعیت مکانی شما دارد؟ اگر پاسخ منفی است، از نصب آن برنامه خودداری کنید. بسیاری از اپلیکیشن های جعلی و حتی برخی برنامه های رایگان معروف، دسترسی های گسترده ای می خواهند که ممکن است زمینه شنود را فراهم کند. لازم است همیشه بخشی را در تنظیمات گوشی چک کنید که به «مجوزها» یا «Permissions» اپلیکیشن ها اختصاص دارد و مطمئن شوید هیچ دسترسی عجیب و غریبی به برنامه ها نداده اید.

اجازه دسترسی اپلیکیشن ها ضبط صدا

ضبط صدا یکی از خطرناک ترین دسترسی هایی است که یک اپلیکیشن می تواند داشته باشد. اگر برنامه ای این اجازه را داشته باشد و مخرب باشد، می تواند مکالمات و صدای محیط را ضبط کرده و برای سرورهایش ارسال کند. بنابراین هر برنامه ای که در گوشی دارید و نیاز واقعی به ضبط صدا ندارد، باید این دسترسی را نداشته باشد. این موضوع به ویژه در گوشی های هوشمند امروزی که در پس زمینه هم می توانند فعال باشند، اهمیت بیشتری پیدا می کند.

غیر فعال کردن ضبط صدای گوگل

دستیار گوگل (Google Assistant) و برخی سرویس های مشابه ممکن است به طور پیش فرض گوش به زنگ فرمان صوتی شما باشند. اگر می خواهید احتمال شنود گوشی را کاهش دهید، می توانید در بخش تنظیمات، قابلیت «Hey Google» یا دستیار صوتی را غیرفعال کنید تا از فعال بودن مداوم میکروفون جلوگیری شود. البته خاموش کردن این قابلیت، برخی مزایای تعامل صوتی با گوشی را از بین می برد، اما امنیتتان را بالاتر می برد.

ندادن گوشی به افراد ناشناس و غیرقابل اعتماد

اجازه ندهید دیگران به راحتی به گوشی شما دسترسی فیزیکی داشته باشند. حتی چند دقیقه زمان هم برای نصب یک بدافزار پیشرفته یا تغییر تنظیمات حیاتی گوشی کافی است. اگر به هر دلیل ناچار شدید گوشی تان را به شخصی بدهید (مثلاً برای تعمیر یا عیب یابی)، بهتر است تحت نظارت خودتان باشد و بعد از آن هم در اولین فرصت رمزهای عبور، الگو یا PIN گوشی را تغییر دهید.

ویروس یابی

یکی از بهترین اقدامات برای تشخیص شنود گوشی و مقابله با آن، نصب یک آنتی ویروس یا نرم افزار امنیتی قابل اعتماد است. برندهای مشهوری مانند Norton و Bitdefender یا Kaspersky، اپلیکیشن های موبایلی قدرتمندی دارند که قادرند بدافزارهای رایج را شناسایی و حذف کنند. البته باید دقت کنید که این نرم افزارها را حتماً از منابع رسمی یا فروشگاه های معتبر دانلود کنید تا خودشان آلوده نباشند.

اگر هم مشاهده کردید که گوشی همچنان مشکوک رفتار می کند، ممکن است به ریست فکتوری (Reset Factory) نیاز داشته باشد. اما توجه کنید که قبل از ریست فکتوری، حتماً از داده های ضروری خود نسخه پشتیبان بگیرید؛ چون این کار همه چیز را به حالت کارخانه باز می گرداند و اطلاعات شما حذف می شود. همچنین، اگر حس می کنید گوشی تان آلوده به ویروس است، توصیه می شود برای نکات تکمیلی، به «نحوه تشخیص ویروسی شدن گوشی » مراجعه کنید.

روشن نکردن بلوتوث و وای فای در مناطق شلوغ

بلوتوث و وای فای دو راه محبوب برای اتصال دستگاه ها به یکدیگر یا به اینترنت هستند. اما اگر این سرویس ها مدام روشن باشند، امکان کشف دستگاه شما برای هکرها بیشتر می شود. سعی کنید تنها زمانی بلوتوث و وای فای را روشن کنید که واقعاً به آن احتیاج دارید و در صورت امکان، در مکان های عمومی از داده همراه استفاده کنید. اگر هم ناچارید از وای فای عمومی بهره ببرید، حتماً از یک VPN مطمئن برای رمزنگاری ترافیک خود استفاده کنید.

عدم استفاده از گوشی های روت شده

همانطور که پیشتر اشاره شد، روت کردن گوشی (یا جیلبریک در آیفون) باعث می شود لایه های امنیتی رسمی سیستم عامل کنار زده شود و دسترسی شما به بخش های عمیق تر گوشی باز شود. هرچند این موضوع ممکن است برای برخی کاربران حرفه ای جذاب باشد، اما در عین حال راه را برای جاسوس افزارها و بدافزارهای مخرب هم هموار می کند. اگر اولویت شما امنیت و حفاظت از حریم خصوصی است، تا جای ممکن از روت کردن گوشی اجتناب کنید.

جمع بندی

همان طور که دیدید، «تشخیص شنود گوشی» ممکن است در نگاه اول ترسناک و پیچیده به نظر برسد، اما با آگاهی از روش های رایج نفوذ و جاسوسی در تلفن همراه، می توان به موقع علائم شنود را تشخیص داد و از حریم خصوصی محافظت کرد. اولین گام، توجه به نشانه هایی است که می تواند دال بر فعالیت مخرب یا نرم افزارهای جاسوسی باشد؛ مثل گرمای بیش از حد، کاهش ناگهانی سرعت گوشی، افت غیر عادی باتری، نویزهای مشکوک یا نصب و حذف اپلیکیشن های ناشناخته. اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید، خونسرد بمانید و بررسی های لازم را انجام دهید.

اگر به هر دلیلی احساس کردید شرایط گوشی تان قابل اطمینان نیست و حتی از روش های امنیتی هم خیالتان راحت نمی شود، گاهی لازم است یک تصمیم قاطع بگیرید؛ مثلاً با «خرید گوشی جدید» ریسک شنود را به شدت کاهش دهید، به ویژه اگر گوشی قدیمی شما مدت ها روت بوده و ممکن است بدافزار عمیقی در ریشه سیستم عامل نفوذ کرده باشد. در برخی موارد هم با مراجعه به یک مرکز تخصصی تعمیر موبایل می توانید گوشی را عیب یابی کنید و خیالتان از هر نظر راحت شود. حتی ممکن است در مراحل خرید و انتخاب ابزارهای جانبی، به یک «فروشگاه اینترنتی» معتبر نیاز داشته باشید تا محصولات اورجینال و مطمئن را خریداری کنید.

سوالات متداول