علت خرابی مادربرد کامپیوتر چیست؟ تشخیص خرابی مادربرد

اگر پردازنده را مغز کامپیوتر در نظر بگیریم، مادربرد حکم قلب آن را دارد. این اَبَر برد همان چیزی است که قسمت های مختلف دستگاه از طریق آن به یکدیگر متصل می شوند و با هم ارتباط برقرار می کنند. خدا نکند که این بخش دستگاهتان مشکلی برایش به وجود بیاید، آن وقت است که باید پس اندازهایی که کنار گذاشته اید را خرج کنید تا شاید درست شود. البته اگر شانس بیاورید و کار به تعویض نکشد! به همین دلیل بد نیست در مورد علائم و دلایل خرابی مادربرد اطلاعات کسب کنید تا بتوانید از بروز هرگونه مشکل جدی پیشگیری کنید. فرفره در این مقاله همراهتان است تا شما را بیشتر در مورد این مسئله آگاه کند.

ابتدا با بررسی علائم و دلایل خرابی مادربرد شروع می کنیم و سپس در مورد راه های تشخیص و جلوگیری از خراب شدن آن صحبت خواهیم کرد.

علائم مهم خرابی مادربرد

خرابی مادربرد هم مثل هر مشکل دیگری وقتی رخ می دهد با یک سری علائم مثل نشانه های زیر همراه است.

بوت نشدن

بارزترین نشانه نقص مادربرد، بوت نشدن سیستم است. یعنی وقتی دکمه پاور را فشار می دهید، هیچ اتفاقی نمی افتد و کامپیوتر اصطلاحا بالا نمی آید. این مشکل می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. ممکن است منبع تغذیه معیوب یا CPU آسیب دیده یا مشکل از خود مادربرد باشد. با این حال، قبل از نتیجه گیری سریع، بهتر است اجزای دیگر را بررسی کنید.

خاموش شدن های تصادفی دستگاه

یکی دیگر از نشانه های معیوب بودن مادربرد، خاموش شدن های تصادفی کامپیوتر است. یعنی کامپیوتر شما بدون هیچ هشداری خاموش می شود. این اتفاق می تواند بسیار آزاردهنده باشد، به خصوص اگر وسط انجام کار مهمی باشید. البته این مشکل هم ممکن است به خاطر مسائل دیگر رخ دهد. مثلا امکان دارد مشکل از منبع تغذیه، سیستم خنک کننده (فن) یا مادربرد باشد. توصیه می کنیم اول دلایل دیگر را چک کنید و در آخر به سراغ تست خرابی مادربرد بروید.

گرم شدن بیش از حد

گرمای بیش از حد کامپیوترها، یک مشکل رایج است که گاهی علتش می تواند خرابی منبع تغذیه یا سیستم خنک کننده باشد. اما اگر کامپیوتر شما بیش از حد گرم می شود، ممکن است ایراد از مادربرد باشد. اگر دو دلیل اول را چک کردید و دیدید مشکل از آنها نیست، به مادربرد شک کنید!

شنیده شدن صداهای عجیب

صداهای عجیبی که از کامپیوتر شما می آید هم می تواند نشان دهنده خرابی مادربرد باشد. البته این صداها ممکن است به دلیل خرابی هارد دیسک یا کارت گرافیک آسیب دیده هم باشند.

بوی سوختگی

اگر بوی سوختگی از جانب رایانه تان می شنوید، ساده از کنارش رد نشوید زیرا نشانه وجود یک مشکل بسیار جدی است. علت ممکن است داغ شدن بیش از حد یک قطعه یا اتصال کوتاه باشد. اگر بوی سوختگی حس کردید، اول فورا دستگاه را خاموش کنید. سپس در اولین فرصت آن را به یک تعمیرکار متخصص نشان دهید.

شناسایی نشدن سخت افزار

اگر کامپیوتر شما سخت افزار را تشخیص نمی دهد هم ممکن است ایراد از مادربرد باشد. مثلا اگر کامپیوتر شما هارد یا کارت گرافیک را نمی شناسد، ممکن است به همین علت باشد. البته یادتان باشد اول از سالم بودن منبع تغذیه یا ماژول RAM مطمئن شوید و بعد به سراغ این قطعه بروید زیرا تاثیر رم بر عملکرد کامپیوتر کم نیست.

صفحه آبی مرگ

صفحه آبی مرگ یکی از علائم رایج معیوب بودن مادربرد است. این صفحه ای است که وقتی کامپیوترتان با یک مشکل مخرب رو به رو است، ظاهر می شود. ممکن است علت ظهور چنین صفحه ای مشکل نرم افزار یا سخت افزاری باشد. اگر مکررا صفحه آبی روی دستگاهتان ظاهر می شود، توصیه ما این است که تمام دلایل دیگر را بررسی کنید و در آخر به سراغ عیب یابی مادربرد بروید.

بررسی دلایل خرابی مادربرد کامپیوتر و راه حل رفع مشکل

خرابی مادربرد می تواند دلایل زیادی داشته باشد اما به چند نمونه از رایج ترین علت ها در ادامه اشاره خواهیم کرد.

اتصال کوتاه

اتصال کوتاه در مدارات مادربرد کامپیوترهای دسکتاپ (Desktop) هم بسیار شایع است و در لپ تاپ ها به ندرت رخ می دهد. اگر دستگاهتان را از جایی بخرید که قطعات آن به خوبی مونتاژ نشده باشند، احتمال اتصال کوتاه وجود دارد.
گاهی اوقات شل شدن فن CPU باعث وارد کردن آسیب جبران ناپذیری به مادربرد می شود. به همین دلیل است که هنگام مونتاژ و قبل از روشن کردن کامپیوتر باید از شل نبودن کابل ها اطمینان حاصل کنید. در طول سر هم کردن اجزای رایانه شخصیتان، باید مادربرد را به درستی در کیس قرار دهید و حتما پیچ های مادربردی که برای اتصال به کیس گذاشته شده است را محکم ببندید. شل بودن حتی یک پیچ می تواند مشکل ساز شود. در کل، داخل کامپیوتر شما باید مرتب و منظم باشد. اگر مادربرد با یک جسم ناخواسته تماس پیدا کند، می تواند باعث اتصال کوتاه شود و مادربرد شما را بسوزاند.

تفاوت نسل های پردازنده اینتل

نوسانات الکتریکی

در واقع مادربرد همان جایی است که پاور یا همان واحد منبع تغذیه (PSU) کامپیوتر شما به آن متصل می شود. پس باید باکیفیت انتخاب شود. اگر انرژی که قطعات داخلی دستگاه شما به آن نیاز دارند، از قدرت پاور بیشتر باشد، ممکن است باعث از کارافتادگی آن قطعات و همینطور خرابی مادربرد شود.
اما مشکل رایج تری که مادربردها را دچار خرابی می کند، نوسانات برق است. برخی از وسایل الکترونیکی خانه شما مثل کولر و یخچال تشنه انرژی برق هستند. آیا تا به حال به این که وقتی این دستگاه ها خاموش می شوند، لامپ هایتان سوسو می زنند، دقت کرده اید؟ علت این اتفاق این است که آنها به برق بیشتری نیاز داشته اند و همین باعث نوسان شدید برق شده است.اما وقتی مثلا کولر خاموش می شود، ظرف چند ثانیه جریان تنظیم می شود. و در این چند ثانیه، به سایر وسایل الکترونیکی مثل لامپ ها یا کامپیوتر شما هدایت می شود.

اکثر پاور و مادربردها ولتاژ خود را برای تطبیق با نوسانات کوچک برق تنظیم می کنند. اما اگر میزان آن زیاد باشد، می تواند باعث خرابی مادربرد شود و تمام اجزای متصل به آن را بسوزاند. تنها راه حل این است که یک محافظ برق بادوام بخرید یا یک UPS یا منبع تغذیه بی وقفه تهیه کنید.

مسائل گرمایشی

گرما دشمن اصلی وسایل برقی مثل کامپیوتر است. اجزای این دستگاه باید خنک بمانند تا بتوانند به درستی کار کنند. این قطعات خودشان به قدر کافی گرما تولید می کنند. به همین دلیل است که بیرون دادن این گرما چه از طریق فن و چه سینک حرارتی برای رایانه ها بسیار مهم است.
اگر لپ تاپ یا رایانه شما مرتبا داغ شود، باید راه های خروجی هوا را تمیز کنید. گرم شدن بیش از حد مادربرد گاهی اوقات باعث خرابی آن خواهد شد. علاوه بر این، شما می توانید از یک فن خنک کننده CPU باکیفیت و پرقدرتتر استفاده و آن را روی دستگاهتان نصب کنید تا دما بهتر کنترل شود.

نقص موجود در طراحی سازنده

مادربردها مثل هر محصول کارخانه ای دیگری در تعداد بالا تولید می شوند و به همین دلیل احتمال بروز نقص در روند ساخت آن ها وجود دارد. معمولا مادربردهای ارزان قیمت سریعتر از کار می افتند. خازن های نصب شده روی آنها ممکن است معیوب باشند و مشکلاتی ایجاد کنند. این احتمال وجود دارد که مادربرد به درستی ساخته نشده و مشکلات خنک کنندگی وجود داشته باشد. اکثر مادربردها گارانتی دارند، بنابراین در صورت بروز مشکل در طول دوره، باید هزینه تعمیر را خود شرکت پرداخت کند. اما این دوره معمولا فقط یک سال است و البته تمام مشکلات مربوط به خرابی مادربرد را پوشش نمی دهد. در هر صورت اگر مشکل نقص در طراحی مادربرد باشد، باید توسط یک متخصص برطرف شود.

فرسودگی طبیعی مادربرد

واقعیت این است که مادربرد شما از هر برندی که باشد، بعد از چند سال کارکرد خودش خراب می شود. این قطعه یک برد الکتریکی است و طول عمر محدودی دارد. برخی از مادربردهای خوب هم اگر به درستی از آنها مراقبت شود، حدود پنجاه هزار ساعت یا نهایتا کمی بیشتر کار می کنند. هنگامی که به آخر عمرشان برسند، خود به خود از کار می افتند. اینجاست که باید این قطعه را تعویض یا اصلا کامپیوترتان را عوض کنید. اما خبر خوب این است که اگر از مادربرد خوب مراقبت کنید، بیشتر برایتان کار خواهد کرد.

ضربه تصادفی به مادربرد (آسیب فیزیکی)

ضربه تصادفی یا آسیب فیزیکی به مادربرد شما می تواند باعث آسیب شدید به مدارها و در نتیجه باعث خرابی آن شود. اگر ناخواسته این قطعه از دستتان بیفتد یا چیزی روی آن سقوط کند، احتمالا باید قیدش را بزنید! اتفاقات دیگری مثل ریختن مایعات مخصوصا چیزهای غلیظ مثل شیر که معمولا منجر به خرید لوازم جانبی کامپیوتر می شوند هم به شدت آسیب رسان هستند. ریختن مایعات باعث اتصال کوتاه و همینطور از کار افتادن تراشه های داخلی برد می شود. پس اگر چیزی روی کیس یا لپ تاپتان ریختید، در صورت خاموش بودن آن را مجددا روشن نکنید و فورا به تعمیرگاه بروید.

دود سیگار و عطرها

دود حاصل از کشیدن سیگار برای سلامتی خودتان و همینطور سلامت کامپیوترتان ضرر دارد. این دود هنگامی که با گرد و غبار ترکیب می شود، یک ماده چسبناک در داخل کامپیوتر تولید می کند. این ماده بوی بدی دارد و جدا کردن آن هم بسیار سخت است. معمولا هم باعث گرم شدن بیش از حد می شود که خودش یکی از دلایل اصلی خرابی مادربرد است. توصیه می کنیم هر چند وقت یکبار دستگاهتان را برای تمیزکاری فضای داخلی اش نزد یک متخصص ببرید و سعی کنید آن را از دود سیگار دور نگه دارید.

عطرها و اسپری های خوشبو کننده ای هم که در هوا پخش می شوند اگر نزدیک به کیس کامپیوتر باشند، از منافذ دستگاه وارد و روی مادربرد می نشینند. چسبناک بودن این مواد هم باعث خرابی این قطعه می شوند.

گرد غبار یا موی حیوانات خانگی

گرد و غبار موی حیوانات خانگی قاتلان خاموش مادربرد هستند. گرد و غبار و پرز خیلی راحت در عرض چند روز روی فن و دریچه های خروجی دستگاه می نشیند و گردش جریان هوا را مسدود و دچار اختلال می کند. این آلودگی ها مثل چربی هستند که رگ ها را مسدود می کند و باعث حمله قلبی می شود. در واقع فن به خاطر وجود این مواد خوب کار نمی کند و باعث داغی و سوختن مادربرد می شود.

تشخیص خرابی مادربرد

تشخیص خرابی مادربرد کار سخت و تخصصی و مستلزم داشتن دانش، مهارت و تجربه کافی است. اما به هر حال این کار هم مثل تست سلامتی هارد نشدنی نیست! در ادامه شما را با چند روشی که معمولا متخصصین برای تشخیص معیوب بودن این برد به کار می گیرند، آشنا خواهیم کرد.

تست خودکار هنگام روشن شدن کامپیوتر (POST)

Power On Self Test (POST) یک ابزار تشخیصی مهم است که وقتی کامپیوترتان را روشن می کنید، انجام می شود. این تست بررسی می کند که آیا سخت افزار داخلی و تجهیزات جانبی به درستی کار می کنند یا خیر. اگر مشکلی وجود داشته باشد، فرایند POST از کار می افتد. این خرابی اغلب با یک کد بیپ خاص یا همان صدای بوق کوتاه نشان داده می شود. این کدهای بوق ممکن است در هر سازنده ای متفاوت باشد. به عنوان مثال، سه بوق کوتاه ممکن است نشان دهنده خرابی مادربرد در کامپیوترهای Dell باشد. بنابراین بهتر به دفترچه راهنمای کاربر مراجعه یا به صورت آنلاین جستجو کنید تا معنای کدهای بیپ را بفهمید.

استفاده از صفحه آبی مرگ (BSOD)

صفحه آبی مرگ به دلایل مختلفی ظاهر می شود که یکی از آنها خراب شدن مادربرد است. اگر می خواهید مطمئن شوید که آیا علت نمایش این صفحه به خاطر خرابی این قطعه است، می توانید با بررسی کد تشخیص دهید. فقط باید کدهایی که در پایگاه داده مایکروسافت وجود دارد را بررسی کنید.

ال ای دی های تشخیصی

برخی از مادربردها دارای LED های تشخیصی هستند. این LED ها هنگامی که مشکلی در سی پی یو کامپیوتر، حافظه تصادفی پویا (DRAM)، کارت گرافیک یا هاردهای HDD/SSD وجود دارد، روشن می شوند. بسته به برند، چراغ ها می توانند با الگوی خاصی روشن شوند. به عنوان مثال، برخی از مادربردهای ایسوس دارای Q-LED هستند که در صورت بروز مشکل روشن می شوند. لازم است به دفترچه راهنمای مادربرد برای درک معنای این شاخص ها رجوع کنید.

بررسی چشمی مادربرد

بررسی چشمی هم می تواند به تشخیص خرابی مادربرد کمک کند. شما باید به دنبال آسیب فیزیکی به مادربرد و اجزای آن باشید. به عنوان مثال، قطعات باید به درستی و سالم کنار هم قرار گرفته باشند. یعنی وجود خازن های برآمده، مدارهای لب پریده یا ترانزیستورهای سوخته، همگی نشانه معیوب بودن مادربرد هستند. با این حال، توصیه می شود برای بررسی فیزیکی این قطعه، با یک تکنسین متبحر تماس بگیرید.

نرم افزارهای تشخیصی

نرم افزارهای تشخیصی که به طور ویژه برای این منظور طراحی شده اند هم می توانند به یافتن مشکلات عمیق تر کمک کند. این ابزارها ممکن است هر مادربردی را شناسایی نکنند اما اگر بکنند، می توانند با تشخیص به موقع از معیوب شدن مادربرد جلوگیری کنند. برخی از این نرم افزارها عبارتند از PC Doctor ،Intel Processor Diagnostic Tool و PassMark Performance Test.

جلوگیری از خرابی مادربرد

چند راه ساده وجود دارد که می تواند به شما کمک کند از خرابی مادربرد جلوگیری کنید، مثلا:

• فن، دریچه ها و خود مادربرد را دائما و با احتیاط تمیز کنید تا همانطور که گفته شد باعث گرمای بیش از حد نشود.
• هنگام نصب یا مونتاژ مادربرد، از یک مچ بند یا تشک ضد الکتریسیته ساکن استفاده کنید. این کار باعث می شود همان مقدار الکتریسیته جزئی هم از بین برود و باعث بروز مشکل نشود.
• حواستان به BIOS ای که روی یک تراشه روی مادربرد نصب است، باشد. حمله ویروس ها یا قطع ناگهانی برق باعث خرابی آن می شود. همچنین تنظیمات نادرست و همینطور قدیمی شدن بایوس هم کارکرد برد شما را مختل می کند.
• همچنین توصیه می شود هر چند وقت یکبار بایوس را به روز رسانی کنید.
• اگر باتری CMOS روی دستگاهتان دارید و خراب است، آن را با یک باتری جدید جایگزین کنید زیرا روی تنظیمات بایوس و در نتیجه مادربرد تاثیر منفی می گذارد.
• هر چند وقت یکبار، خازن ها را بررسی کنید تا متورم نشده باشند. در صورت مشاهده هرگونه ایراد ظاهری، احتمالا باید منتظر خرابی مادربرد باشید. پس بهتر است برد را برای تعویض قطعات معیوب نزد یک تکنسین حرفه ای ببرید.
• حواستان به سلامت اجزای متصل به مادربرد مثل CPU ،RAM، هارد دیسک و کارت گرافیک باشد. زیرا ممکن است خرابی آنها مانع از کار کردن عادی این قطعه شود.
• شل یا خراب بودن اتصالات می تواند باعث بروز مشکلاتی مثل نقص در عملکرد مادربرد شود. مثلا یکی از مشکلاتی که شما را در نصب درایور کارت گرافیک هم دچار مشکل می کند، خوب جا نزدن پین های این کارت در اسلات های روی مادربرد است. دقت کنید که کابل های برق هم درست متصل شوند.

مراقب قلب کامپیوترتان باشید!

همانطور که در ابتدای مقاله هم گفتیم مادربرد قلب کامپیوتر است، پس مراقبش باشید. درست است که این قطعه چیزی جز چند برد در کنار هم نیست، اما در مقابل کوچکترین و ساده ترین چیزها مثل گرد و غبار، آسیب پذیر است و بعد از مدتی خیلی راحت از کار می افتد. شما با انجام کارهای ساده ای مثل تمیز کردن مرتب و البته با احتیاط داخل کیس دستگاه، استفاده از محافظ برق و همینطور یک فن خوب می توانید تا حد زیادی مانع از خرابی مادربرد خود شوید و به عمر مفید آن بیفزایید.

سوالات متداول